Τηλεκπαίδευση και σημαντικές προκλήσεις σε μία νέα εκπαιδευτική εποχή

Εκτενής συζήτηση γίνεται αυτή την περίοδο για την τηλεκπαίδευση, τα οφέλη, τα μειονεκτήματα και τους περιορισμούς της και είναι μία συζήτηση που αναμφίβολα θα συνεχιστεί δυναμικά και στο μέλλον, καθώς ερχόμαστε αντιμέτωποι με νέες εκπαιδευτικές προκλήσεις.

Η πρώτη επαγγελματική μου επαφή με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση (e-learning) ξεκίνησε το 2014 με τη συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αθηνών και από το 2016 πραγματοποιώ στο Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος, παράλληλα με τα διά ζώσης μαθήματα, τηλεμαθήματα στο πλαίσιο των σεμιναριακών μας μαθημάτων και διαλέξεων. Αυτή την περίοδο λόγω αυξημένων αναγκών βρίσκομαι σε καθημερινή βάση πίσω από την οθόνη του υπολογιστή για την πραγματοποίηση των τηλεμαθημάτων μου. Επομένως, η αγάπη μου για την τηλεκπαίδευση κρατάει χρόνια, παρόλο που θεωρώ ότι η οργάνωση ενός τηλεμαθήματος είναι πιο απαιτητική ώστε να μπορέσει ο εκπαιδευτικός να ξεπεράσει το «απρόσωπο» της οθόνης και να χτίσει μία ουσιαστική επικοινωνία με τους εκπαιδευόμενούς του.

Όσον αφορά βέβαια τον μαθητικό πληθυσμό, το «διαδικτυακό σχολείο» δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη διά ζώσης επαφή και επικοινωνία. Αλλά σε μία κατάσταση έκτακτης ανάγκης, πρέπει η κοινωνία να είναι προετοιμασμένη ώστε να αξιοποιήσει το διαδικτυακό σχολείο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Δεδομένων των νέων συνθηκών καθίσταται εμφανές ότι οι αρμόδιοι φορείς πρέπει να οργανώσουν τα επόμενα βήματα προκειμένου να διασφαλιστεί η ισότιμη συμμετοχή όλων των μαθητών στην εκπαιδευτική διαδικασία, με δύο πρωταρχικά βήματα: την πρόσβαση όλων ανεξαιρέτως των μαθητών στις εκπαιδευτικές πλατφόρμες και την αντιμετώπιση των τεχνικών ζητημάτων που δημιουργούν εμπόδια στην ομαλή λειτουργία του «διαδικτυακού σχολείου». Επομένως απαιτείται μία πολύ καλή προετοιμασία (και σε εκπαιδευτικό αλλά και σε τεχνικό επίπεδο) για την επόμενη περίοδο και τη νέα εκπαιδευτική χρονιά, ώστε η Πολιτεία, οι εκπαιδευτικοί, οι μαθητές και οι γονείς να είναι πλήρως ενημερωμένοι για τη διαδικασία, καταρτισμένοι, προετοιμασμένοι και εξοπλισμένοι με όλα τα αναγκαία μέσα για την τηλεκπαίδευση, όπου ασφαλώς προκύψουν αντίστοιχες με τις τωρινές ανάγκες.

Με μία πολύ καλή οργάνωση μπορούν να αξιοποιηθούν τα οφέλη της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, η οποία έχει αναμφίβολα πολλά θετικά για τους ενήλικους φοιτητές, σπουδαστές, εκπαιδευόμενους, κυρίως στο πλαίσιο επιμόρφωσής τους, καθώς τους δίνει την ευελιξία να προσαρμόσουν το εκπαιδευτικό τους πρόγραμμα στην απαιτητική καθημερινότητά τους, κερδίζοντας χρόνο αλλά και χρήμα από τις αναγκαστικές μετακινήσεις τους που είναι μία εξίσου σημαντική πτυχή του θέματος ειδικά για ενηλίκους εργαζόμενους με αυξημένες υποχρεώσεις. Παράλληλα, ο εκπαιδευτικός έχει την πολύτιμη ευκαιρία να επικοινωνήσει με εκπαιδευόμενους σε όλα τα μέρη της Ελλάδας και να συνεργαστούν πολύ δημιουργικά για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Αυτήν την πολύ θετική πλευρά της τηλεκπαίδευσης βιώνω τα τελευταία χρόνια στο Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος, όπου ερχόμαστε σε επικοινωνία με φοιτητές και επαγγελματίες από όλα τα μέρη της Ελλάδας και είναι πραγματικά συγκινητικό αλλά και πολύτιμο για όλους μας να ανταλλάσσουμε τις επιστημονικές και επαγγελματικές μας εμπειρίες.

Ένα από τα μεγαλύτερα οφέλη της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, επομένως, είναι ότι δίνει τη δυνατότητα σε ανθρώπους που αναγκαστικά είχαν αποκοπεί από την εκπαιδευτική διαδικασία, ιδίως σε άτομα που κατοικούν μακριά από μεγαλουπόλεις, όπου κατά κύριο λόγο λαμβάνουν χώρα τα σεμιναριακά μαθήματα, οι διαλέξεις και τα εκπαιδευτικά προγράμματα, ή σε επαγγελματίες με ένα πολύ εντατικό και απαιτητικό καθημερινό πρόγραμμα, να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους και να βρίσκονται σε επικοινωνία με ανθρώπους που έχουν τα ίδια ερευνητικά και επιστημονικά ενδιαφέροντα και να ανταλλάσσουν σκέψεις, ιδέες, απόψεις. Η τεχνολογία σε αυτό το σημείο μας ενώνει επιστημονικά και ερευνητικά και είναι σπουδαίο όταν αξιοποιείται για να δώσει τη δυνατότητα για πολύ δημιουργικές και εποικοδομητικές συζητήσεις και συνεργασίες.

Βάσει όλων των παραπάνω, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση ενισχύει την έννοια της ισότιμης πρόσβασης όλων στην εκπαίδευση και στη διά βίου μάθηση. Ακόμα και οι ενστάσεις ότι είναι μία «απρόσωπη διαδικασία» δεν με βρίσκουν σύμφωνη, τουλάχιστον βάσει της δικής μου επαγγελματικής εμπειρίας. Η διδασκαλία είναι πρωτίστως Ψυχή και όπως η ψυχή δεν φυλακίζεται, έτσι και η διδασκαλία όταν γίνεται με πάθος και αγάπη καταφέρνει να «σπάσει το δεσμά», να ξεπεράσει τα εμπόδια ακόμα και πίσω από την οθόνη ενός υπολογιστή. Είναι αναγκαίες όμως ορισμένες προϋποθέσεις. Πρώτον, να πιστεύει ο εκπαιδευτικός στη συγκεκριμένη διαδικασία και να νιώθει ότι του «ταιριάζει» αυτός ο τρόπος εκπαίδευσης και ότι δεν τον κάνει να αισθάνεται άβολα και αμήχανα. Τέλος, ο εκπαιδευτικός πρέπει να γνωρίζει ότι η καλή οργάνωση ενός τηλεμαθήματος απαιτεί πολύ χρόνο, προσπάθεια και γρήγορα αντανακλαστικά. Ταυτόχρονα απαιτεί καλό σχεδιασμό και προγραμματισμό ώστε να αντιμετωπίζονται όλα τα απρόοπτα που μπορεί να δημιουργηθούν, δεδομένου ότι μπορεί να προκύψουν τεχνικά προβλήματα ή η σύνδεση να μην είναι πάντα καλή. Αυτό σημαίνει ότι ο εκπαιδευτικός καλείται να έχει προβλέψει όλες αυτές τις παραμέτρους και να έχει προετοιμάσει λύσεις έκτακτης ανάγκης όπως να ανεβάζει υλικό και βίντεο, να επικοινωνεί με τους εκπαιδευομένους τους όπου κρίνεται αναγκαίο κ.λπ.

Όσον αφορά τους ανήλικους μαθητές, σαφώς η διαδικασία δυσκολεύει και προκύπτουν φλέγοντα ζητήματα. Κατ' αρχάς η παρουσία, το βλέμμα, και ο παλμός της τάξης δεν μπορούν να βιωθούν με την ίδια ένταση διαδικτυακά και κατά δεύτερον ο βαθμός δυσκολίας για τον εκπαιδευτικό να οργανώσει το μάθημά του από το σπίτι, ειδικά υπό τις παρούσες δύσκολες συνθήκες, είναι μεγαλύτερος. Οι εκπαιδευτικοί αυτή την περίοδο καταθέτουν Ψυχή και οφείλουμε ως κοινωνία να το αναγνωρίσουμε! Τα μηνύματα που η εκπαιδευτική κοινότητα περνά αυτή την περίοδο στη νέα γενιά και στην ευρύτερη κοινωνία είναι πολύτιμα.

Ωστόσο καθίσταται εμφανές ότι εάν δεν προσαρμοστούμε στις ανάγκες της εποχής, θα δημιουργηθούν πολλά προβλήματα σε νευραλγικούς τομείς, όπως είναι και η εκπαίδευση. Συνεπώς, ο μελλοντικός σχεδιασμός πρέπει κατά την κρίση μου να αφορά ένα «ενιαίο εκπαιδευτικό πρόγραμμα τηλεκπαίδευσης», ώστε όλα τα σχολεία να καλύπτουν με τον ίδιο τρόπο τις ανάγκες του μαθητικού πληθυσμού, προκειμένου να μη δημιουργηθούν κοινωνικές ανισότητες και σχολεία δύο ταχυτήτων, με την έμφαση να δίνεται στη σύγχρονη εκπαίδευση, δεδομένου ότι μαθητές αυτών των ηλικιών έχουν ανάγκη την επικοινωνία του εκπαιδευτικού για να επιλύσουν απορίες και να θέσουν ερωτήματα αλλά και για ψυχολογικούς-συναισθηματικούς λόγους είναι σημαντικό να έρχονται σε επικοινωνία με τους συμμαθητές τους και να ανταλλάσσουν σκέψεις και απόψεις. Η ασύγχρονη εκπαίδευση δεν μπορεί να καλύψει τις βαθύτερες ανάγκες των μαθητών, γιατί λόγω ηλικίας αλλά και του τρόπου με τον οποίο έχουν μάθει τα παιδιά να λειτουργούν στο ελληνικό σχολείο όλα αυτά τα χρόνια, η επικοινωνία και η επίβλεψη από τον εκπαιδευτικό είναι απαραίτητες. Ακόμα και για συμβολικούς λόγους το σχολείο χάνει τη βαθύτερη ουσία του εάν δεν υπάρχει επικοινωνία εκπαιδευτικού - μαθητικού πληθυσμού. Έστω και σε καθορισμένες μέρες και ώρες η επικοινωνία, μέσω της σύγχρονης εκπαίδευσης, είναι αναγκαία και πρέπει να εξασφαλιστεί από το Υπουργείο Παιδείας, ιδίως εάν χρειαστεί να παραταθεί ο κατ' οίκον περιορισμός ή προκύψουν και αντίστοιχες ανάγκες την επόμενη εκπαιδευτική χρονιά.

Συνοψίζοντας, η επόμενη μέρα για την εκπαίδευση αλλάζει και είναι δεδομένο ότι μας φέρνει αντιμέτωπους με σημαντικές προκλήσεις. Τα ζητήματα που προκύπτουν είναι καίρια και στο σημείο αυτό πρέπει να συζητηθεί από τους φορείς χάραξης της εκπαιδευτικής πολιτικής το πώς θα διαμορφωθεί η επόμενη μέρα της εκπαίδευσης σε έναν κόσμο που αλλάζει, ώστε να ανοίξουν νέοι εκπαιδευτικοί δρόμοι, με έμφαση στην αλληλεπίδραση, στη δημιουργικότητα και στην κριτική σκέψη των μαθητών. Ελπίζω η συζήτηση στο μέλλον να αφορά πιο ουσιαστικά θέματα, όπως τη γνώση και τη δίψα για μάθηση, τα πρωτοπόρα και καινοτόμα προγράμματα, την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και όχι το τρέξιμο για την κάλυψη της ύλης. Γιατί η επένδυση στη γνώση είναι αυτή που θα ανοίξει δρόμους στους σύγχρονους νέους και σε επιστημονικό και σε επαγγελματικό πεδίο, ενώ η ατέρμονη συζήτηση για την ύλη μάλλον σε αδιέξοδους δρόμους οδηγεί τη νέα γένια. Αλλά αυτό ας είναι το θέμα ενός επόμενου άρθρου. Μέχρι τότε συνεχίζουμε, εκπαιδευτικά, δυναμικά, δημιουργικά και πάντα με Ψυχή! 

Της Αγγελική Καρδαρά -  https://postmodern.gr/