Σήμερα η Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως: Τι γιορτάζουμε στη μέση της Σαρακοστής

Η Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως είναι η τρίτη Κυριακή των Νηστειών, που σημαίνει πως έχουμε φθάσει στο μέσο της Σαρακοστής.

Η σημερινή γιορτή έχει τις ρίζες της στην Παλαιστίνη, όταν την πρώτη Κυριακή μετά την 6η Μαρτίου εορταζόταν η ανεύρεση του Τιμίου Σταυρού από την Αγία Ελένη.

Σύμφωνα με το sansimera, η Κυριακή αυτή είναι η μεσονηστήσιμη, βρίσκεται δηλαδή στο μέσο της σαραντάημερης νηστείας. Οι χριστιανοί ατενίζοντας και προσκυνώντας το Σταυρό, θυμούνται το πάθος του Χριστού και παίρνουν δύναμη να συνεχίσουν τη νηστεία και τον πνευματικό τους αγώνα.

Κατά τη διάρκεια της πρωινής λειτουργίας, ο Σταυρός μεταφέρεται από τον ιερέα με πομπή στο κέντρο του ναού, όπου τελείται, όπως ορίζει το εκκλησιαστικό τυπικό, η ακολουθία της Σταυροπροσκυνήσεως.

Στη συνέχεια, οι πιστοί ασπάζονται τον Σταυρό και λαμβάνουν από το χέρι του ιερέα ως ευλογία άνθη και δεντρολίβανο (σταυρολούλουδα), τα οποία μετά φυλάσσουν στο εικονοστάσι των σπιτιών τους, όπως τα άνθη του Επιταφίου. Ο Σταυρός παραμένει στο κέντρο του ναού καθ' όλη τη διάρκεια της εβδομάδας, οπότε στο τέλος κάθε ακολουθίας γίνεται προσκύνησή του από τους εκκλησιαζόμενους.

Παλαιότερα, το απόγευμα της Κυριακής της Σταυροπροσκύνησης, που λέγεται και Μεσοσαράκοστο, τα παιδιά γύριζαν τα σπίτια και ζητούσαν αυγά και ξύλα για το Πάσχα, τραγουδώντας τους στίχους:

Χαίρε Τίμιε Σταυρέ
χαρά των προφητών
να μας δώσεις εν' αυγό
για να φύγω από δω.

Αυτό μας εξηγεί το συναξάρι της Κυριακής αυτής:

«Τη αυτή ημέρα Κυριακή τρίτη των Νηστειών, την προσκύνησιν εορτάζομεν του τιμίου και ζωοποιού Σταυρού». Επειδή στη διάρκεια της νηστείας των σαράντα ημερών, κατά κάποιο τρόπο, και μείς σταυρωνόμαστε, νεκρωνόμαστε από τα πάθη, έχουμε την πίκρα της ακηδίας και της πτώσης, γι΄ αυτό υψώνεται ο τίμιος και ζωοποιός Σταυρός, για αναψυχή και υποστήριξή μας· μας θυμίζει τα πάθη του Κυρίου Ιησού Χριστού και μας παρηγορεί…

Είμαστε σαν τους οδοιπόρους σε δύσκολο και μακρινό δρόμο που κατάκοποι, αν βρούν κάποιο ευσκιόφυλλο δένδρο κάθονται για λίγο ν΄αναπαυθούν και ανανεωμένοι συνεχίζουν το δρόμο τους. Έτσι και τώρα τον καιρό της νηστείας και στο δύσκολο ταξίδι της προσπάθειας, ο ζωηφόρος Σταυρός φυτεύτηκε στο μέσον του δρόμου από τους αγίους Πατέρες για να μας δώσει άνεση και αναψυχή, για να μας ενθαρρύνει στην υπόλοιπη προσπάθειά μας.

Ή, για να δώσουμε και ένα άλλο παράδειγμα: όταν έρχεται ένας βασιλιάς, πριν απ' αυτόν πορεύονται τα διακριτικά του γνωρίσματα, τα σκήπτρα, τα σύμβολα του και ύστερα εμφανίζεται ο ίδιος χαρούμενος για τη νίκη και μαζί του χαίρονται και όλοι οι υπήκοοί του· έτσι και ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, που σε λίγο θα μας δείξει τη νίκη Του κατά του θανάτου Του και θα εμφανιστεί μετά δόξης την ημέρα της Αναστάσεως, μας στέλνει πρώτα το σκήπτρο Του, τη βασιλική σημαία, το ζωοποιό Σταυρό ώστε να μας προετοιμάσει να δεχτούμε και τον ίδιο τον Βασιλιά και να Τον δοξάσουμε για τη νίκη…

Με το ζωοποιό Σταυρό γλυκαίνει την πικρία που νοιώθουμε από τη νηστεία, μας ενισχύει στην πορεία μας στην έρημο έως ότου φτάσουμε στην πνευματική Ιερουσαλήμ με την ανάστασή Του… Επειδή ο Σταυρός λέγεται Ξύλον Ζωής και είναι εκείνο το ξύλο που φυτεύτηκε στον Παράδεισο,γι΄ αυτό και οι θείοι Πατέρες τοποθέτησαν τούτο στο μέσον της Σαρακοστής, για να μας θυμίζει του Αδάμ της ευδαιμονία και την πτώση του από αυτή· να μας θυμίζει ακόμα ότι με τη συμμετοχή μας στο παρόν Ξύλο δεν πεθαίνουμε πια αλλά ζωογονούμαστε».

H νεοελληνική απόδοση της Ευαγγελικής περικοπής (Κατά Μάρκον Η' 34-38, Θ' 1) έχει ως εξής:

«Τον καιρό εκείνο, αφού εκάλεσε ο Ιησούς το πλήθος μαζί με τους μαθητάς του, τούς είπε, «Εάν κανείς θέλει να με ακολουθήσει, ας απαρνηθεί τον εαυτόν του και ας σηκώσει τον σταυρόν του και ας με ακολουθήσει. Διότι όποιος θέλει να σώσει την ζωήν του, αυτός θα την χάσει, εκείνος δε που θα χάσει την ζωήν του εξ αιτίας εμού και του ευαγγελίου, αυτός θα την σώσει.

Διότι τι θα ωφελήσει τον άνθρωπον να κερδίσει τον κόσμον όλον και να ζημιωθεί την ψυχήν του; Ή τι αντάλλαγμα είναι δυνατόν να δώσει ο άνθρωπος διά την ψυχήν του; Διότι, όποιος εντρέπεται δι' εμέ και διά τους λόγους μου εις την γενεάν αυτήν την μοιχαλίδα και αμαρτωλήν και ο Υιός του ανθρώπου θα αισθανθεί ντροπή γι' αυτόν, όταν έλθει με όλην την δόξαν του Πατέρα του μαζί με τους αγίους αγγέλους». Και τους έλεγε «Αλήθεια σας λέγω, ότι υπάρχουν μερικοί από αυτούς, που στέκονται εδώ, οι οποίοι δεν θα γευθούν θάνατον, έως ότου ιδούν την βασιλείαν του Θεού να έρχεται με δύναμιν».

Η νεοελληνική απόδοση της Αποστολικής περικοπής (Εβρ. δ΄ 14-16, ε΄ 1-6) έχει ως εξής:

«Αδελφοί, ας κρατήσουμε, σταθερά την Πίστη που ομολογούμε. Γιατί έχουμε μέγαν αρχιερέα, τον Ιησού, τον Υιό του Θεού, που έφτασε ως το θρόνο του Θεού. Δεν έχουμε αρχιερέα που να μην μπορεί να συμμεριστεί τις αδυναμίες μας. Αντίθετα, έχει δοκιμαστεί σε όλα, επειδή έγινε άνθρωπος σαν κι εμάς, χωρίς όμως να αμαρτήσει.

Ας πλησιάσουμε, λοιπόν, με θάρρος το θρόνο της χάριτος του Θεού, για να μας σπλαχνιστεί και να μας δωρίσει τη χάρη του, την ώρα που τη χρειαζόμαστε. Κάθε αρχιερέας που προέρχεται από ανθρώπους, εγκαθίσταται για να υπηρετεί το Θεό για χάρη τους και για να προσφέρει δώρα και θυσίες για τις αμαρτίες τους.

Είναι σε θέση να δείχνει ανοχή σ' όσους ζουν στην άγνοια και στην πλάνη, αφού κι ο ίδιος έχει ανθρώπινες αδυναμίες. Εξαιτίας τους είναι υποχρεωμένος να προσφέρει, όπως για το λαό, έτσι και για τον εαυτό του, θυσίες για τη συγχώρηση των αμαρτιών. Επίσης, κανένας δεν παίρνει μόνος του αυτή την τιμή, αλλά όταν τον καλέσει ο Θεός, όπως ακριβώς κάλεσε τον Ααρών. Έτσι κι ο Χριστός, δεν τίμησε ο ίδιος τον εαυτό του με το αξίωμα του αρχιερέα, αλλά του το έδωσε εκείνος που του είπε: «Εσύ είσαι ο Υιός μου, εγώ σήμερα σε γέννησα». Σ' ένα άλλο σημείο η Γραφή λέει: «Εσύ είσαι ιερέας για πάντα όπως ο Μελχισεδέκ».